Altijd op zoek naar de volgende fix: een seksverslaving heeft niets met genot te maken, weet psycholoog Nana Ruedisueli. ‘De seks is vaak van ‘let’s get it over with’ en dan val je weer met beide voeten in de realiteit.’
Nachten vol porno of betaalde bedpartners om alles te verdoven: seks kan op dezelfde manier ingezet worden als alcohol of drugs, vertelt Ruedisueli, oprichter van het Nederlands Centrum voor Seksverslaving, aan LINDA.
Verslaafd
In de film Shame (2011) zien we hoe de seksverslaafde Brandon manisch op zoek is naar zijn volgende fix. Hoewel hij de schijn probeert op te houden, zet hij daarvoor alles op het spel. Zijn werkcomputer staat vol pornografie, maar in bed met de vrouw die verliefd op hem is, weigert zijn apparaat. Het gevoel waar de kijker uiteindelijk mee achterblijft is een allesverslindende leegte.
Over seksverslavingen bestaan nog veel misvattingen, weet Ruedisueli. Dat het vooral over een onverzadigbare zucht naar de daad zelf zou gaan, bijvoorbeeld. “Zodra je een verslaving ontwikkelt, gaat het niet meer over de seks. Het gaat om de fix, waarin je seks als middel inzet om emoties of trauma’s te verzachten of te vermijden. Doordat die zoektocht naar een dopamine rush iedere keer gepaard gaat met seks, raakt dat met elkaar verstrengeld. Je gaat angst of stress interpreteren als seksuele opwinding.”
Herkennen
De psycholoog werkt al acht jaar met seksverslaafden. Toen ze in een reguliere kliniek werkte, ontdekte ze dat iemand in haar eigen omgeving eraan leed. “Voor seksverslaafden is er al weinig gespecialiseerde hulp, laat staan voor hun omgeving. Ik ben toen gaan kijken hoe ik hun partners kon helpen.” Na een opleiding in Engeland richtte ze het Nederlands Centrum voor Seksverslaving op, een van de weinige plekken met vergoede, gespecialiseerde zorg voor deze groep. “Over de voorkant van het gedrag hebben we snel een oordeel, maar er ligt zoveel pijn en schaamte onder.”
Voor de meeste mensen die Ruedisueli behandelt, is porno onderdeel van het probleem. “Porno is de triple A van verslaving: het is affordable, available en anonymous. Er is een groeiende groep mensen die verslaafd raakt omdat ze langdurig zijn blootgesteld aan een overweldigende hoeveelheid beelden. Je kunt blijven klikken, en dat is een hele sterke prikkel voor het brein”, legt ze uit. “Voor een deel is het dan ook de drug of choice: ze zoeken geen fysiek contact met anderen. Bij anderen is porno de altijd aanwezige onderstroom naast anonieme contacten, webcamseks of prostituees.”
Vrouwen
Ook als twee personen even vaak precies hetzelfde doen, kan de één toch verslaafd zijn aan seks en de ander niet. Een verslaafde herken je aan de afhankelijkheidsrelatie: niet aan een optelsom van bedpartners of pornosessies. “Je grijpt steeds weer naar seks om een rotgevoel te verdrijven, maar blijft vervolgens leeg en vol schaamte achter. Een seksverslaving deelt zo veel kenmerken met andere verslavingen.”
Ondanks dat je gedrag schade geeft aan je eigen leven of dat van een ander, kun je bijvoorbeeld niet stoppen of minderen. “Een ander signaal is dat seks veel ruimte in je hoofd inneemt door al het plannen, compenseren en zorgen dat je omgeving er niet achterkomt. Je verliest de controle en je bent niet meer betrouwbaar: je neemt je voor dat je maar een halfuurtje online gaat, en vervolgens heb je er zomaar een binge van een hele nacht op zitten.”
Negentig procent van Ruedisueli’s patiënten is man. “Dat wil niet zeggen dat er geen vrouwen zijn, maar de schaamte is bij hen nog groter. Voor een man is veel met seks bezig zijn stoer, een vrouw is al snel een slet.” Bij een pornoverslaving is het verschil tussen de seksen minimaal. Als er anderen bij komen kijken, zit daar bij vrouwen vaker een liefdesverslaving achter. “Het is wat kort door de bocht, maar zij gebruiken seks eerder om de ander aan zich te binden en gezien te worden. Ook dat kan zich uiten in hele nachten doorhalen en via een app op zoek gaan naar meerdere sekspartners.”
Verslaafd aan trauma’s
Bij seksverslaafden zie je vaak een onveilige hechting of een (seksueel) trauma in de voorgeschiedenis, merkt Ruedisueli. “Wie zich als kind niet veilig heeft gevoeld, heeft in onveilige, angstige situaties eerder de neiging om zich op iets dan op iemand te richten. De ander, al is het een geliefde, is niet volledig betrouwbaar, maar masturberen is dat wel. Dat is er altijd.”
Verslaafden gebruiken seks vaak ook om de mate van intimiteit te reguleren, legt Ruedisueli uit. “Je kunt iemand via seks aan je binden, maar het is óók een manier om de ander op afstand te houden. Bijvoorbeeld als je stiekem ook nog intiem bent met een hele wereld achter de schermen.”
Tegelijkertijd is er ook een groep die geen nare ervaringen heeft. “Ze ontwikkelen een seksverslaving door de enorm krachtige prikkel van wat er online allemaal mogelijk is. Vaak hebben zij wel moeite met het omgaan met moeilijke en heftige emoties. Bij mensen met ADHD en autisme komt een seksverslaving bijvoorbeeld ook vaker voor. Tegelijkertijd is het ook gewoon eigen aan de mens: we richten ons liever op wat wél plezierig is.”
Mindfulness
Een seksverslaving behandelen, begint bij het onderliggende probleem. “Wat probeerde je er, al dan niet bewust, mee op te lossen? Als je dat niet aanpakt, zullen mensen snel terugvallen. Je moet je kwetsbaarheden leren begrijpen om de verslavingscirkel te doorbreken. Als er een partner in beeld is, moet je het koppel ook helpen om de aangerichte schade te herstellen.”
Wie verslaafd is aan alcohol, kan de drank voorgoed laten staan. Maar de meeste mensen zullen seks niet volledig uit hun leven willen bannen. “We adviseren altijd een periode van abstinentie: geen seks met jezelf, geen seks met je partner. Maar uiteindelijk zal je je seksualiteit opnieuw vorm moeten geven, zonder de verslaving. En dat is een ingewikkelde klus. Het klinkt een beetje raar, maar er komt veel mindfulness bij kijken. Je moet leren om écht in het moment te komen met je partner, en niet de fantasie in te schieten.”
Vooral bij jonge mensen is dit ingewikkeld. “Zij hebben hun seksualiteit vaak ontwikkeld achter een computer. Als zij in herstel gaan, moeten ze hun seksualiteit helemaal opnieuw uitvinden. Ze hebben geen gezonde basis waar ze op kunnen terugvallen.” Hoewel seks uiteindelijk weer mogelijk is, geldt dit bijna nooit voor porno. “Door die enorme dopamine rush is het risico op een terugval dan heel groot. Mensen begrijpen dat zelf ook.”
Oorspronkelijk gepubliceerd op Linda.nl. Lees het artikel in Linda.
