De meeste wetenschappelijke artikelen en onderzoeken over seksverslaving komen uit het Engels taalgebied. De klinische observatie door Koen Baeten is daarop een van de uitzonderingen. Hieronder een selectie van de zaken die door hem en zijn collega therapeuten in de klinische praktijk worden geobserveerd.
Het lijkt alsof seksverslaving vaker wordt gezien in de praktijk. Personen met dit ziektebeeld laten met name kenmerken van obsessief denken aan seks zien en streven compulsief naar seksuele bevrediging. Hierbij stelt men zichzelf en anderen meer dan eens aan negatieve consequenties bloot. De nadruk bij seksverslaving ligt op het obsessief bezig zijn met seks en het dwangmatig uitvoeren van seksuele handelingen, zoals het kijken naar seksueel geladen beelden, prostitutiebezoek, het aangaan van cyberseks, tot het permanent willen masturberen of coïteren. Dit betekent dus dat niet iedereen die graag en veel aan seks doet seksverslaafd is.
Het verlies van controle en niet meer kunnen genieten van seksbeleving lijkt een belangrijke rol te spelen, aldus Baeten. Overmatige seksualiteitsbeleving wordt nog meestal als een symptoom van een ander klinisch probleem gezien. Baeten vraagt zich af of dit juist is. Of dient overmatige seksualiteitsbeleving als een zelfstandig syndroom gezien te worden? In de presentatie is er verwantschap met de stoornis in de impulscontrole, met de obsessief-compulsieve stoornis en met stoornissen in het middelengebruik. Impulsiviteit lijkt een element te zijn van seksverslaving. Om van een dwangmatige seksbeleving te kunnen spreken dient men overmatig geobsedeerd te zijn met seks. Deze gedachten zijn intrusief en men kan er geen weerstand aan bieden. Tevens dient het seksueel gedrag tot spanningen te leiden, tijdrovend te zijn en in de meeste gevallen te leiden tot sociale, professionele, familiale en financiële problemen. Baete ziet het gebrek aan controle over de eigen driftbeheersing als bindend element en dit maakt het verschil duidelijk tussen impulsief of dwangmatig gedrag. Baete stelt echter dat aandacht voor comorbide stoornissen nog steeds van belang is. Personen met een ongecontroleerde seksbeleving vertonen in veel gevallen ook aspecten van stemmingsstoornissen , angsstoornissen (paniek, fobie, obsessieve-compulsieve stoornis), alcoholmisbruik, stoornis in de impulscontrole, borderline persoonlijkheidsstoornis, middelenmisbruik, etc.)
De problemen van de overmatige seksualiteitsbeleving blijven vaak lange tijd verborgen voor de omgeving omdat de negatieve gevolgen niet direct merkbaar zijn. Uit zijn eigen casestudies maar ook uit de literatuur blijkt dat de ongecontroleerde seksbeleving vaak in de puberteit ontstaat. Het ziektebesef en de vaststelling door de omgeving komt pas later. Meestal wordt dit toegeschreven aan het niet meer kunnen voldoen aan, onder andere, financiële verplichtingen, indringende opmerkingen van anderen over het veelvuldig afwezig zijn ten opzichte van het gezin, schuldgevoelens, en juridische en medische consequenties van het gedrag. Ook de partner en de opvoedrelatie tot de eventuele kinderen lijdt eronder.
Als mensen lijden aan een steeds terugkerend gedragspatroon waaruit blijkt dat hun seksuele verlangen als oncontroleerbaar en machtiger dan de persoon zelf wordt ervaren dan mondt dit vaak uit in een seksverslaving, alsdus Baete. Het zich onmachtig voelen te veranderen leidt vaak tot machteloosheid, depressieve stemmingen en frustratie en haalt het zelfvertrouwen onderuit. Tevens leidt iemand vaak sinds lange tijd een geheim leven met bijvoorbeeld prostitueebezoeken of cyberseks etc. Door gevoelens van schaamte durft men hier niet open over te zijn en houden ze de schijn op dat alles normaal is.
In de klinische observatie blijkt dat personen met een seksverslaving vaak lijden aan een laag zelfbeeld. Ook de partner ervaart dit en legt de schuld van het gedrag van de seksverslaafde bij zichzelf. Tevens valt het Baete vaak op dat seksverslaving van de ouder ook een negatieve impact op het kind heeft. Het kind krijgt minder aandacht, de seksverslaafde ouder reageert vaak geïrriteerd en het kind kan aan seksueel beeldmateriaal worden blootgesteld. Dit leidt tot negatieve gevolgen op de psychologische, seksuele en algemene geestelijke gezondheid van het kind. Het is van belang dat zowel partner als kinderen door de hulpverlening gezien worden. Hoewel volgens Baete het toenemen van het gebruik van cybersekssites geen seksverslaving veroorzaakt ziet hij dit wel als belangrijke trigger voor hen die gevoelig zijn om deze verslaving te ontwikkelen.
In de klinische praktijk merkt men dat personen met een seksverslaving vaak een instabiele, angstige hechtingsstijl hebben ontwikkeld. Hierdoor ervaren ze dubbele gevoelens, aldus Baete. Ze willen wel een ‘normale’ seksuele relatie met hun partner, maar stoten deze tegelijk ook weer af om zich te richten op een ander lustobject. Zij kunnen eveneens uitgroeien tot personen met een extreme afhankelijkheid tot de partner, en ook verslaafd worden aan andere genotsmiddelen die het gevoel van leegte dienen weg te nemen. Ook ziet men personen met een seksverslaving die een ontwijkende hechting hebben ontwikkeld. Men weet in dit geval niet om te gaan met een intieme relatie en de bijbehorende emoties waardoor men herhaaldelijk vlucht in virtuele of losse seksuele contacten.
Net zoals vele verslaafden ontkennen seksverslaafden dat ze de controle kwijt zijn over het denken en doen. Vaak zoekt men pas hulp als de symptomen a lange tijd aanwezig zijn, de partnerrelatie op ontploffen staat en/of men het werk dreigt kwijt te raken. Baete adviseert dan ook om vanuit verschillende disciplines aan deze diverse problematiek te werken. Medicatie, psychodynamische psychotherapie en elementen van de cognitieve gedragstherapie is volgens hem geïndiceerd.
Bron: Baete, k. (2010). Seksverslaving: een klinische observatie. Tijdschrift voor Seksuologie, 34, 155-160.
